دریای معارف ناب سیدالساجدین (ع) و جان‌های تشنه شیعیان

در تاریخ مکتب شیعه و در میان ائمه معصوم علیهم‌السلام، وجود مقدس و نورانی چهارمین امام شیعیان حضرت زین‌العابدین امام سجاد (ع) نقشی ممتاز و حساس را ایفا کرده است. اگر واقعه عاشورای سال ۶۱ هجری قمری و شهادت حضرت سیدالشهدا حسین بن علی (ع) و یاران با وفایش را نقطه عطف احیاء دین و نجات بشریت از گمراهی ابدی بدانیم که واقعیت هم همین است، این وجود نورانی امام سجاد (ع) بود که به همراه عمه‌جانش زینب کبری (س) وظیفه حساس و خطیر انتقال پیام عاشورا به مردمان غافل و بی‌خبر آن روزگار و جلوگیری از تحریف و وارونه‌نمایی حقیقت را به‌خوبی بر دوش کشید و از آنجا که در واقعه خونین و جان‌سوز کربلا حضور داشت و همه گفت‌وشنود‌ها و صحنه‌ها را دیده بود، اما به‌حکم تقدیر خداوند با مریضی موقت از میدان رفتن و تقدیم جان معاف شده بود، آنچه را که باید به مردمان آن روزگار می‌گفت، به‌خوبی گفت و باوجودآنکه ۳۵ سال پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت سیدالشهدا (ع) زندگی کرد و همواره این داغ جگرسوز را بر دل داشت، اما لحظه‌ای از ایفای مسئولیت خطیر امامت و هدایت امت پیامبر (ص) و هدایت آن‌ها به مسیر درست، کوتاه نیامد.

حضرت امام علی بن حسین (ع) در پنجم شعبان‌المعظم سال ۳۸ هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشود و ۵۷ سال عمر مبارک ایشان بوده است. «سجاد، زین‌العابدین و سیدالساجدین» از جمله القاب مبارک ایشان است که در فرهنگ گران‌قدر شیعه، با این القاب پرمعنا که بر وجوه مختلف شخصیت ایشان دلالت دارد، شناخته می‌شوند. شهادت ایشان نیز به دو روایت در ۱۲ محرم یا ۲۵ محرم سال ۹۵ هجری قمری و به دستور ولید بن عبدالملک خلیفه جائر و ظالم آن روزگار به وقوع پیوسته است. همان‌طور که گفته شد، این امام همام پس از شهادت پدر بزرگوارشان در واقعه کربلا، در جریان حرکت کاروان اسرای اهل‌بیت (ع) از کربلا به کوفه و از کوفه به شام، با سخنان روشنگرانه و هدایت‌کننده، تلاش کردند تا دروغ دستگاه یزیدی درباره واقعه کربلا را برملا ساخته و ذهن آشفته و گمراه مردمان آن روزگار را نسبت به حقیقتی که رخ داده بود، روشن کنند. همین سخنان روشنگرانه باعث شد تا ابن زیاد در همان روز‌های نخست پس از واقعه عاشورا، قصد جان ایشان را بکند که با رشادت و ایثار عمه سادات حضرت زینب کبری (س) در دفاع از برادرزاده و امام زمانش، جرئت عملی کردن تصمیم شوم خود را نیافت.

پس از بازگشت کاروان اسرای داغ‌دیده اهل‌بیت (ع) از شام به مدینه، تلاش اصلی امام سجاد (ع) بر هدایت مردم با ابزار دعا و مناجات استوار شد که این تدبیر هم متناسب با شرایط خفقان پس از حادثه کربلا بود. مجموعه مناجات‌های نورانی ایشان که حاوی عمیق‌ترین مضامین عرفانی و معرفتی و نیز معارف کاربردی در اجتماع است، در قالب ۵۴ دعا و در موضوعات مختلف در کتاب شریف «صحیفه سجادیه» گردآوری شده و امروز به‌عنوان گنجینه‌ای گران‌بها و انسان‌ساز در اختیار شیعیان و ارادتمندان ایشان و جویندگان معارف ناب و حیات‌بخش الهی قرار دارد. علاوه بر صحیفه سجادیه، «رساله حقوق» دیگر اثری است که با نام مبارک ایشان گره‌خورده و حاوی بیش از ۵۰ حق و تکلیف انسان‌ها در برابر یکدیگر آن‌هم به بیانی ساده و شیوا است که در حدیثی طولانی از ایشان به یادگار مانده و در طول تاریخ تشیع تاکنون، علما و محدثان بزرگ شیعه، شرح‌های مختلفی بر آن نوشته‌اند و این نیز یکی دیگر از گنجینه‌های ناب معرفتی از این امام عظیم‌الشأن است. به امید آنکه از مجموعه معارف و تعالیم انسان‌ساز این یادگار عاشورا و این امام بزرگوار غافل نمانیم و با مطالعه صحیفه نورانی سجادیه، دل‌وجانمان را از زلال معارفش سیراب کنیم و از رساله حقوقش نیز برای ساختن جامعه‌ای فرهیخته و اهل منطق و انسانیت، بهره بگیریم.